Lokaal eigendom is een veelgehoorde term bij de ontwikkeling van plannen voor windenergie en zonneparken. Maar wat betekent dat nu eigenlijk en wat is er voor nodig?
Wat is lokaal?
Laten we beginnen met dat lokaal. Er is geen landelijke standaard wat er met lokaal bedoeld wordt. Bewoners van een gemeente of gebied, (agrarische) grondeigenaren en bedrijven zijn onderdeel van een lokale omgeving. Elke gemeente bepaalt zelf wat lokaal is en in de RES-regio onderzoeken we gezamenlijk of we tot een gemeenschappelijke definitie kunnen komen.
Wat is eigendom?
Eigendom betekent eigenaar zijn van een zonneveld of windmolen of een deel daarvan. Een eigenaar heeft zeggenschap over het zonneveld of de windmolen en dus ook over waar dat zonneveld of die windmolen precies komt, hoe die ontwikkeld wordt en wat er met de opbrengsten gebeurt. Maar eigendom betekent ook mee investeren en daarmee dus ook risico’s lopen, zeker in de beginfase van het project.
Wat is lokaal eigendom?
Lokaal eigendom betekent dus dat bewoners en/of bedrijven uit de lokale gemeenschap eigenaar of mede-eigenaar zijn van een zonneveld of windmolen. Dat eigendom is vaak een collectief eigendom, vaak in de vorm van een coöperatie. Soms is het collectief van bewoners en/of bedrijven voor 100% eigenaar van het zonneveld of windmolen, soms voor een gedeelte, waarbij er wordt samengewerkt met een commerciële projectontwikkelaar.
In de concept-RES hebben we in West-Overijssel opgenomen dat we streven naar minimaal 50% lokaal eigendom bij het realiseren van de energietransitie. Duidelijk is dat we dat lokaal eigendom belangrijk vinden, de komende tijd werken we dit streven uit en kijken we hoe we dit willen gaan realiseren in de energietransitie in West-Overijssel.
Zeggenschap over de opbrengsten
De opbrengsten van een project is dat wat overblijft na betaling van kosten, rente en aflossing. De hoeveelheid zon of wind en de energieprijs is in belangrijke mate van invloed op het resultaat. De opbrengsten van een project in lokaal eigendom kunnen ingezet worden voor plaatselijke doelen, zoals een gemeenschapsgebouw of de aanleg van glasvezel in het buitengebied. De inwoners en bedrijven die lid zijn van de coöperatie bepalen hoe de opbrengsten besteed worden. Daarbij maakt het niet uit wie wel of niet zelf geïnvesteerd heeft in het project.
Financiering
Het aandeel eigendom bepaalt ook het aandeel dat geïnvesteerd moet worden. Maar eigendom betekent niet dat alle kosten zelf opgebracht moeten worden. Als een energiecoöperatie een zonnepark of windmolen in 100% eigendom bouwt, dan betekent dat in de praktijk dat die energiecoöperatie 10 tot 20% van de totale kosten zelf met eigen vermogen in dat zonnepark of die windmolen moet stoppen. De rest wordt gefinancierd door externe financiers, vaak zijn dat banken. Dat eigen vermogen creëert de cooperatie door geld op te halen in de gemeenschap: de leden van die coöperatie en inwoners in de regio kunnen dan investeren in het project tegen een aantrekkelijke rente. Dit gebeurt vaak in de fase dat de omgevingsvergunning voor het zonnepark of de windmolen al door de gemeente is verleend. Daarmee is het risico dat de investeerders nemen niet heel groot. Als de energiecoöperatie voor 50% eigenaar is van het energieproject, dan heeft ze ook de helft aan eigen vermogen nodig (vaak 5 – 10% van de totale kosten). De eerste fase van het project, als er plannen worden gemaakt en de benodigde vergunningen worden aangevraagd, is de meest risicovolle fase. Het project kan dan immers nog op allerlei gronden niet doorgaan terwijl er wel al kosten worden gemaakt. In Overijssel kunnen energiecoöperaties in deze fase terecht bij de provincie om een bijdrage in de kosten te krijgen. De provincie draagt dan het risico, dat betekent dat deze lenig wordt kwijtgescholden als het project niet door zou kunnen gaan.
Waarom lokaal eigendom?
In het Klimaatakkoord hebben we in Nederland met elkaar afgesproken dat we gelijkwaardig willen samenwerken in de ontwikkeling, bouw en exploitatie van hernieuwbare energie. Door te streven naar 50% lokaal eigendom geven we lokale gemeenschappen zeggenschap over de energietransitie en houden we de opbrengsten lokaal. Bovendien zijn het lokale mensen die het zonnepark of de windmolen bouwen en zij zijn van nature betrokken bij die gemeenschap. Hun aanpak is erop gericht om de omgeving goed te betrekken bij het project en de lusten en de lasten zo eerlijk mogelijk te verdelen. Dat schept vertrouwen en is de basis voor goed overleg. Daardoor ontstaat er meer draagvlak voor de energietransitie.
Meer weten?
Bekijk dan de Factsheet Lokaal Eigendom.
Of lees hier hoe je Lokaal Eigendom kunt opnemen in beleid.